(ابتداء به همزه وصل)

در زبان عرب تلفظ کلماتی که با سکون یا تشدید آغاز میشود غیر ممکن یا مشکل است ، مانند : نْصُرنی ، لْقَمَر ،  

بنا براین برای سهولت تلفظ این کلمات از «همزه ی وصل » استفاده می شود . همزه ی وصل الفی است که جهت ابتدا به چنین کلماتی در اول کلمه می آید که در اکثر کتابتهای قرآن بر بالای همزه ی وصل صاد کوچکی (صـ ) دیده می شود که هیچ حرکتی ندارد و قاری هنگام ابتدا به کلمه خود باید قانون حرکت همزه ی وصل را بداند ، ولی در میان کلام همزه ی وصل خوانده نمی شود

نحوه ی تشخیص حرکت همزه ی وصل در ابتدا به کلمات :

همزه ی وصل در ابتدای هر سه نوع کلمه ی زبان عرب (حرف – اسم – فعل ) می آید .

1- حرف

تنها کلمه ی دارای همزه ی وصل در قرآن که حرف محسوب می شود همان« حرف تعریف یا الف ولام معرفه» است .الف در( ال) همان همزه ی وصل است . حرکت این الف در صورت ابتدا به کلمه همیشه « فتحه » است .

مثال : جَعَلَ الْقَمَر ـــــــ اَلْقَمَر                       قُل الله خالِقُ ـــــــــــــــــ اَلله خالِقُ

2- اسم

همزه ی وصلی که بر سر « اسم » بیاید ، در صورت ابتدا ، به « کسره » خوانده می شود .

در قرآن همزه ی وصل بر سر این اسم ها آمده است : ِابْن – اِبْنت – اِمرَء – ِاسْم – اِثْنا (ِاثْنَی )- اِثْنَتا (اِثْنَتَی) – اِثْنان (اِثْنَین )- اِثْنَتَین

این اسم ها در فارسی به ترتیب به معنای ؛ پسر – دختر –مرد – زن – اسم – دو (عدد دو به صورت های مختلف مذکر و مؤنث آمده است . مثال : مسیح ابْن مریم – اَبوُکِ امْرَءَ – فَوقَ اثْنَتَین – واذْکُرِ اسْمَ رَبَّکَ - حینَ الوَصیّةِ اثْنان

3- فعل

در قرآن غیراز موارد فوق ، هر کلمه ای که همزه ی وصل داشته باشد ، فعل یا مصدر افعال خواهد بود . نحوه ی خواندن آن در افعال این چنین است : اگر اولین حرف متحرک بعد از همزه ی وصل ، مفتوح یا مکسور (ــَ ، ــِ) باشد ؛ همزه ی وصل به « کسره » خوانده می شود . مانند: فَقَدِ اهْتَدوا ـــــــــ اِهْتدوا            

 رَبَّنا اکْشِف ــــــــــــــ اِ کْشِف                                                            

واگر اولین حرف متحرک بعد از همزه ی وصل مضموم ( ـــُ ) باشد، همزه ی وصل « ضمه » می گیرد . وتمامی مصادر افعال به « کسره » ابتدا می شود . مثال :                                           

 اَلّذینَ اسْتُضعِفوا ـــــــــــ اُ سْتُضعِفوا                                         

رَبِّ انْصُرنی ــــــــــــــــ اُنْصُرنی 

نکات مهم

1- در افعال : «اقْضُوا – امْضُوا – ابْنُوا – امْشُوا – ائْتوا – اهْدُوا » همزه ی وصل در حالت ابتدا به جای ضمه به کسره خوانده می شود . زیرا ضمه ی حرف متحرک عارضی بوده واصل آن کسره بوده است ؛ بدین صورت (اقْضیُوا – امْضیُوا –ابْنیُوا – امْشیُوا – ائْتیُوا – اهْدیُوا ) البته در برخی از این کلمات به لحاظ ساختار لفظ و معنا ، ابتدا نمی شود و فقط به جهت آگاهی ذکر می شود .

2-همزه ی ساکنه در کلمات « اِئْتِ – اِئْتِنا – اِئتیا – اِئْتُوا – اِئْتُونی – اِئْذَن » در میان کلام به همزه ی ساکنه و در صورت ابتدا به یاء مدی خوانده می شود . بدین صورت (ایتِ – ایتِنا - ایتیا – ایتُوا –ایتُونی – ایذَن ) و همچنین در کلمه ی « اُؤْتُمِنَ»(بقره – 283) همزه ی ساکنه درصورت ابتدا به واو مدی خوانده می شود : اُوتُمِنَ

3- کلماتی نظیر کلمات زیر درقرآن که افعال امر هستند ، در صورت ابتدا ، با « کسره » خوانده می شود ؛ هر چند عملاً به لحاظ ساختار لفظ ومعنا ابتدا به این کلمات صحیح نیست .

 ثُّمَّ لْیَقْطَعْ ــــــــــ لِیَقْطَعْ (حج – 15)               وَلْیُوفُوا ــــــــــــــــــــ لِیُوفُوا (حج – 29)         

 4- در عبارت «اَصحابُ لْئَیکَةِ» (شعراء – 176) در صورت ابتدا « اَلْئَیکَةِ »خوانده

می شود .

5- اگر همزه ی استفهام (همزه ی قطع مفتوحی که در اول کلمات معنی آیا می دهد) بر سر افعال دارای همزه ی وصل بیاید ، همزه یوصل در کتابت حذف وفقط همزه ی استفهام باقی می ماند مانند : هفت فعل : اَتَّخَذتُم – اَطَّلَعَ – اَفتَری – اَصطَفی – اَتَّخَذناهُم – اَستَکبَرتَ – اَستَغفَرتَ

6- اگر همزه ی استفهام بر سر «ال» تعریف بیاید ، همزه ی وصل حذف نمی شود ، بلکه تبدیل به الف مدی می شود . واین حالت فقط در سه کلمه ی قرآن آمده است :

آلذَّکَرَین ِ-- آلْانَ – آللهُ

زیرا اصل این کلمات اَاَلذَکَرَینِ – اَاَلْانَ – اَاَللهُ بوده ودر صورت حذف همزه ی وصل ، کلمه ، دوباره به شکل غیر سؤالی خود بر می گشت ومفهوم سؤالی نداشت . این کلمات علاوه بر صورت بالا به نحو دیگری هم قرائت می شود و آن« تسهیل همزه ی وصل» است . بدین شکل که به جای تبدیل همزه ی وصل به الف مدی ، آن را بدون «نبره» وتیزی ویژه اش (تلفظ فتحه بدون تیزی همزه )تلفظ کنیم اَ-َ للهُ        اَ-َ لْانَ        اَ- َلذَکَرَین ِ

7-اگر « ال» تعریف بر سر همزه وصل بیاید ،علاوه بر حذف همزه ی وصل ،لام ساکنه کسره می گیرد . تنها مورد آن ، در کلمه ی « اَلْاِسْمُ » (حجرات – 11) آمده است وآن را این چنین می خوانیم : بِِئْسَ لِسْمُ الْفُسُوقُ ؛ زیرا پس ازحذف همزه ی وصل « اسم » لام ساکنه ی« اَل » در کنار « سْم» ساکنه قرار می گیرد وبنا بر قاعده ی رفع التقاء ساکنین لام مکسور می شود . در صورت ابتدا به « اَلْاِسْمُ » این کلمه به دو صورت ( اَلِسْمُ – لِسْمُ ) خوانده می شود . علت وجه دوم این است که وقتی کلمه با لام متحرکه آغاز شده نیازی به همزه ی وصل نیست .





برچسب ها : تجوید  , همزه وصل  , ابتداء  ,